zərbaycanda fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatı olan, BMT İqtisadi və Sosial Təşkilat (ECOSOC) yanında Əsas məşvərətçi statusa malik Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondu (BAMF) QHT-ləri BMT yanında məşvərətçi statusu almaq ilə əlaqədar QHT Komitəsi tərəfindən baxılması üçün 2023-cü ildə müraciət etməyə çağırır.
1 İyun 2023-cü il, Qeyri-Hökumət Təşkilatlarının, BMT-nin müzakirələrində iştirak etmək üçün İqtisadi və Sosial Şura (ECOSOC) yanında məşvərətçi statusuna görə müraciət etmələri üçün son tarixdir. ECOSOC-un məşvətəçi statusu ECOSOC-un 1996/31-cü qətnaməsi ilə tənzimlənir, burada məşvərətçi statusu, məşvərətçi statusu olan QHT-lərin hüquq və vəzifələri, məşvərətçi statusunun verilməsi və ya dayandırılması prosedurları, ECOSOC-un QHT komitəsinin rolu və vəzifələri, eləcə də BMT Katibliyinin məşvərətçi əlaqələrin dəstəklənməsində vəzifələri əks olunur. Məşvərətçi statusu, üzv dövlətlərin daxil olduğu QHT-lər üzrə ECOSOC Komitəsinin tövsiyəsi ilə ECOSOC tərəfindən verilir.
BAMF BMT ECOSOC ilə əməkdaşlığa 2005-ci ildə başlamışdır. 2007-ci ildə aldığı Xüsusi Məşvərətçi statusu 2013-cü ilin sonunda Əsas Məşvərətçi statusu kimi təsnif edilib. Hazırda BAMF Azərbaycanda BMT ECOSOC yanında Əsas Məşvərətçi statusuna malik yeganə QHT-dir.
BAMF, sülhün təşviqi, icmanın inkişafı və BMT-nin Davamlı İnkişaf Məqsədlərinin həyata keçirilməsinə töhfə verən qlobal siyasətin formalaşdırılması və həyata keçirilməsində BMT-yə töhvə verir. BAMF hər il Birləşmiş Millətlər Təşkilatının müxtəlif sessiyalarında iştirak edir, fəaliyyəti və tədqiqat nəticələri barədə məlumat verir. BAMF, həmçinin BMT-nin məqsədlərini həyata keçirmək və təbliğ etmək üçün tədbirlər keçirir və sosial inkişaf fəaliyyətlərini dəstəkləyir.
BMT qurumları, xarici diplomatik nümayəndəliklər və müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarla tərəfdaş olan BAMF, əhalinin həssas təbəqələrinə, xüsusən qadınlara və uşaqlara dəstək olmaq, 2030 Davamlı İnkişaf Gündəliyinin prinsiplərinə uyğun olaraq gender bərabərliyini və gənclərin inkişafını təşviq etmək məqsədi ilə layihələr həyata keçirir.
Qeyd edək ki, əsas məşvərətçi statusu Şuranın fəaliyyətinin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edən bir sıra sahələrin inkişafına böyük və davamlı töhvə verən və geniş anlamda bir çox ölkələrdə cəmiyyətin əsas təbəqələrini təmsil edən QHT-lərə verilən ən yüksək statusdur.
BAMF Azərbaycanda və keçmiş SSRİ-nin digər ölkələrində BMT-nin İqtisadi və Sosial Şurasının məqsəd və prioritetlərini təşviq edir. Təşkilat müntəzəm olaraq ECOSOC-a üzvlük məsələsi və onun üstünlükləri barədə bütün zəruri məlumatların verildiyi çox sayda QHT-nin iştirak etdiyi tədbirləri təşkil edir.
ECOSOC-un statusu haqqında əsas faktlar
Təşkilatınız ECOSOC yanında məşvərətçi statusu almaq üçün müraciət etmək barədə qərar verməzdən öncə aşağıdakı əsas faktları nəzərdən keçirin. Bunlar aşağıdakılardır:
- 2023-cü ilin aprel ayına olan məlumata görə, 6343 QHT ECOSOC yanında aktiv məşvərətçi statusuna malikdir.
- Üç növ məşvərətçi statusu var: Ümumi, Xüsusi və Növbəli. Ən yeni akkreditasiyalar Xüsusi status kateqoriyasındadır.
- Məşvərətçi statusu QHT-lərə yalnız ECOSOC-a deyil, həm də onun bir çox köməkçi qurumlarına Birləşmiş Millətlər Təşkilatının müxtəlif insan hüquqları mexanizmlərində, kiçik silahlarla bağlı xüsusi proseslərdə, habelə baş Assambleyanın Prezidentinin təşkil etdiyi xüsusi tədbirlərdə iştirak etmək imkanı verir.
ECOSOC akkreditasiyası BMT-nin Qlobal Kommunikasiya Departamenti ilə əlaqəli olan QHT-lərdən ayrı və fərqlidir. Departament ilə əlaqəli QHT-lərin siyahısını burada tapa bilərsiniz.
- ECOSOC yanında məşvərətçi statusu olan bütün QHT-ləri onlayn məlumat bazasında təsnif edə və nəzərdən keçirə bilərsiniz.
- Əsas və xüsusi statuslu QHT-lərdən hər dörd ildən bir 'dörd illik hesabat' təqdim etmələri tələb olunur.
- QHT-lər üzrə Komitə, ildə iki dəfə, yanvar ayında ('növbəti iclas') və mayda ('yekun iclas') məşvərətçi statusu almaq üçün yeni müraciətlərə baxır.
- Komitə qərar vermir, amma tövsiyə edir. Yanvar sessiyası üçün bir hesabatda və may sessiyası üçün digər bir hesabatda olan bu tövsiyələr, ECOSOC tərəfindən müvafiq olaraq iyun və iyul aylarında nəzərdən keçirilmişdir.
- Əksər hallarda ECOSOC tövsiyələri təsdiqləməyi qərara alır. Çox nadir hallarda bu baş vermir.
- Müraciətlər üçün son tarix Komitə ərizəyə baxanadək, 1 iyuna kimidir. Buna görə yeni müraciətlər üçün son tarix 1 İyun 2023-cü ildir. Komitə bu müraciətlərə 2023-cü ildə baxacaq.
Kimlər müraciət edə bilər?
Məşvərətçi statusu əlaqələri beynəlxalq, regional, sub regional və milli qeyri-hökumət, ictimai qeyri-kommersiya və ya könüllü təşkilatlarla məsləhətləşmə şəklində qurula bilər. Beynəlxalq təşkilata üzv olan statusa malik QHT-lərin fəaliyyət proqramları Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məqsəd və vəzifələrinə birbaşa aid olduğunu nümayiş etdirə bildikləri təqdirdə qəbul edilə bilər.
Məşvərətçi statusa sahib olmaq üçün bir QHT ən azı iki il mövcud olmalıdır (müvafiq hökumət orqanlarında rəsmi olaraq QHT / Qeyri-kommersiya kimi qeydiyyata alınmalıdır), qərargahı, demokratik qəbul edilmiş konstitusiyası, üzvlərini təmsil etmək səlahiyyəti olmalıdır, təmsilçi bir quruluşu, cavabdehliyin müvafiq mexanizmlərinə və demokratik və şəffaf qərar qəbuletmə proseslərinə malik olmalıdır. Təşkilatın əsas ehtiyatlarını milli filialların və ya digər komponentlərin və ya ayrı-ayrı üzvlərin verdiyi töhvələrin əsas hissəsi təşkil etməlidir.
Üstünlükləri nələrdir?
ECOSOC-da akkreditə olunmuş QHT-lər bir sıra tədbirlərdə, o cümlədən, ancaq ECOSOC-un müntəzəm iclaslarında, Davamlı İnkişaf üzrə Yüksək Səviyyəli Siyasi Forumda, onun funksional komissiyaları və digər köməkçi qurumlarında iştirak edə bilərlər. QHT-lərin aşağıdakı hüquqları var:
- Rəsmi görüşlərdə iştirak etmək;
- İclasdan əvvəl yazılı ifadələr təqdim etmək;
- Şifahi bəyanatlar vermək;
- rəsmi hökumət nümayəndə heyətləri və digər QHT nümayəndələri ilə görüşmək;
- Sessiya ərzində baş verən paralel tədbirləri təşkil etmək və iştirak etmək;
- Debatlarda, interaktiv dialoqlarda, panel müzakirələrdə və qeyri-rəsmi görüşlərdə iştirak etmək.
Hökumətlər və ya hökumətlərarası sazişlər əsasında qurulan təşkilatlar QHT hesab edilmir.